Nhưng khi mà, bởi những phương tiện mà tôi không hình dung được, những nhà ngữ pháp mới của chúng ta bắt đầu trải rộng những ý tưởng của họ và khái quát hóa các từ, sự ngu tối của những nhà phát minh đã phải khép phương pháp này vào những giới hạn thật là hẹp; và bởi vì lúc đầu họ đã nhân rộng quá nhiều tên của những cá thể do không biết những thể loại và giống loài, sau đó họ phân biệt quá ít giống loài và thể loại do đã không xem xét các vật thể với tất cả những sự khác biệt của chúng. Để đẩy xa hơn những sự phân loại, thì hẳn đã cần nhiều kinh nghiệm và hiểu biết hơn là họ đã có, và cần nhiểu tìm tòi và lao động hơn là họ đã muốn làm như vậy. Thế mà nếu như, ngay cả ngày nay, người ta khám phá ra mỗi ngày những giống loài mới mà cho đến tận lúc này đã thoát khỏi tất cả những quan sát của chúng ta, thì ta thấy là còn bao nhiêu nữa đã trốn tránh được khỏi những người mà chỉ đánh giá sự vật qua vẻ ban đầu của chúng ! Về phần những lớp loài nguyên thủy và những khái niệm tổng quát nhất, thì sẽ là thừa nếu thêm rằng họ còn không hiểu chúng hơn : làm thế nào, chẳng hạn, mà họ đã tưởng tượng hoặc đã hiểu các từ như vật chất, tinh thần, chất cấu tạo, kiểu thức, hình tượng, đường chuyển động, bởi vì các nhà triết học của chúng ta vốn dùng những khái niệm ấy từ rất lâu rồi thì chính họ cũng rất khó khăn để mà hiểu chúng, và rằng những ý tưởng mà họ gắn với những từ này thì thuần túy là siêu hình, nên họ đã không thấy được hình mẫu nào ở trong tự nhiên ?
---------------------------------------------
Mais lorsque, par des moyens que je ne
conçois pas, nos nouveaux grammairiens commencèrent
à étendre leurs idées et à
généraliser leurs mots, l'ignorance des inventeurs dut
assujettir cette méthode à des bornes fort
étroites; et comme ils avaient d'abord trop multiplié
les noms des individus faute de connaître les genres et les
espèces, ils firent ensuite trop peu d'espèces et de
genres faute d'avoir considéré les êtres par
toutes leurs différences. Pour pousser les divisions assez
loin, il eût fallu plus d'expérience et de
lumière qu'ils n'en pouvaient avoir, et plus de recherches et
de travail qu'ils n'y en voulaient employer. Or si, même
aujourd'hui, l'on découvre chaque jour de nouvelles
espèces qui avaient échappé jusqu'ici à
toutes nos observations, qu'on pense combien il dut s'en
dérober à des hommes qui ne jugeaient des choses que
sur le premier aspect! Quant aux classes primitives et aux notions
les plus générales, il est superflu d'ajouter qu'elles
durent leur échapper encore: comment, par exemple,
auraient-ils imaginé ou entendu les mots de matière,
d'esprit, de substance, de mode, de figure, de mouvement, puisque nos
philosophes qui s'en servent depuis si longtemps ont bien de la peine
à les entendre eux-mêmes, et que les idées qu'on
attache à ces mots étant purement métaphysiques,
ils n'en trouvaient aucun modèle dans la nature?
Aucun commentaire:
Enregistrer un commentaire