Nguyễn An Ninh dịch "Dân ước" của Rousseau (6)

-->

Anh cường mạnh hơn hết, nếu không đổi cường-lực của mình ra quyền-lực, và không hóa sự ép người vâng lời tùng-phục mình ra một cái phận-sự, thì không thể nào mạnh hoài mà làm chủ người hoài hoài được. Cái quyền-lực của người mạnh hơn là ở nơi đó ra. Cái quyền-lực này nói ra như cười chơi, nhưng thật thì nó có gốc rễ rất chắc. Nhưng mà ai đâu giải thử "quyền-lực của kẻ mạnh hơn" là gì ? Cường-lực nó là lực của xác-thịt của vật-chất. Tôi không hiểu sao lực ấy kết quả hòa hợp với tâm-đức. Chịu thua cái cường-lực là vì ép mình phải chịu thua, chớ không phải ai muốn chịu thua, có giỏi lắm thì cho là vì cẩn-thủ mà thôi. Sao mà cho sự nhịn ấy là phận-sự được ?

Tỷ như ta nhận rằng hễ người nào mạnh hơn hết thì được quyền-lực, thì lại hóa ra lộn đầu lộn đuôi, vì nếu cái cường-lực mà sanh ra quyền-lực được thì hễ gốc đổi, ngọn cũng đổi : có cái cường-lực nào mới mà thắng được cái cường-lực đầu thì được giựt cầm cái quyền-lực. Lúc nào ta cãi lịnh mà khỏi bị phạt thì ta được phép cãi lịnh. Hễ mạnh thì hơn, thì ta cứ làm sao cho mạnh hơn. Hễ cái cường-lực tan đi thì cái quyền-lực cũng tan theo, thì cái quyền-lực ấy ra gì ? Nếu có người ép phải vâng lời thì cần gì bày ra cái phận-sự phải vâng lời ? Nếu không còn ai ép mình vâng theo nữa, thì mình khỏi vâng theo nữa. Đấy thì cái quyền-lực này có thêm chút chi cho cái cường-lực đâu; nó không có nghĩa lý gì hết.

(Còn tiếp)

 ---------------------------------------------------------
-->
CHAPITRE III




DU DROIT DU PLUS FORT

Le plus fort n'est jamais assez fort pour être toujours le maître, s'il ne transforme sa force en droit et l'obéissance en devoir. De là le droit du plus fort; droit pris ironiquement en apparence, et réellement établi en principe: Mais ne nous expliquera-t-on jamais ce mot? La force est une puissance physique; je ne vois point quelle moralité peut résulter de ses effets. Céder à la force est un acte de nécessité, non de volonté; c'est tout au plus un acte de prudence. En quel sens pourra-ce être un devoir?
Supposons un moment ce prétendu droit. Je dis qu'il n'en résulte qu'un galimatias inexplicable. Car sitôt que c'est la force qui fait le droit, l'effet change avec la cause; toute force qui surmonte la première succède à son droit. Sitôt qu'on peut désobéir impunément on le peut légitimement, et puisque le plus fort a toujours raison, il ne s'agit que de faire en sorte qu'on soit le plus fort. Or qu'est-ce qu'un droit qui périt quand la force cesse? S'il faut obéir par force on n'a pas besoin d'obéir par devoir, et si l'on n'est plus forcé d'obéir on n'y est plus obligé. On voit donc que ce mot de droit n'ajoute rien à la force; il ne signifie ici rien du tout.



(à suivre)