Từ bỏ tự-do của mình, là từ
bỏ bổn-tánh của con người của mình, từ bỏ cái quyền
của nhơn-loại, từ bỏ cho đến các cái phận-sự riêng
của mình. Anh nào mà từ bỏ đứt hết như vậy thì
không có chi đền bồi cho anh ấy được. Mà lại nếu
trong việc làm của mình mà không có tự-do thì việc làm
của mình không còn vướng-vấp với luân-lý được. Vả
lại giao-kết một bên thì được hết cả quyền-lợi,
còn một bên thì cứ vâng lời mãi thôi, thì lời giao-kết
ấy nghịch lý mà lại vô-ích. Điều giao-kết không đồng
cân nầy, lời giao-kết có vay không trả nầy có phải là
làm cho cái tờ giao-kết ấy không thể dùng được không
? Vì nếu điều chi của người tôi-tớ của tôi là ở
trong tay tôi, thì người nầy còn quyền chi mà đối với
tôi. Mà lại quyền của anh ta là quyền của tôi, thì
quyền của tôi chống với tôi, ấy có phải là điều vô
lý không ?
(Còn tiếp)
-----------------------------------------------
Renoncer à sa liberté c'est renoncer à sa qualité d'homme, aux droits de l'humanité, même à ses devoirs. Il n'y a nul dédommagement possible pour quiconque renonce à tout. Une telle renonciation est incompatible avec la nature de l'homme, et c'est ôter toute moralité à ses actions que d'ôter toute liberté à sa volonté. Enfin c'est une convention vaine et contradictoire de stipuler d'une part une autorité absolue et de l'autre une obéissance sans bornes. N'est-il pas clair qu'on n'est engagé à rien envers celui dont on a droit de tout exiger, et cette seule condition, sans équivalent, sans échange n'entraîne-t-elle pas la nullité de l'acte? Car quel droit mon esclave aurait-il contre moi, puisque tout ce qu'il a m'appartient, et que son droit étant le mien, ce droit de moi contre moi-même est un mot qui n'a aucun sens?
(à suivre)
Aucun commentaire:
Enregistrer un commentaire