Nhưng nếu tiến bộ của
khoa học và nghệ thuật đã không thêm được gì vào mặc
khải của chúng ta; nếu nó đã làm hư hỏng tập quán,
và nếu sự hư hỏng của tập quán đã phạm đến
sự tinh khiết của thị hiếu, thì chúng ta sẽ nghĩ gì
về đám đông những tác giả sơ khai này mà họ đã lánh
xa khỏi ngôi đền của những Nàng Thơ những khó khăn để
tránh bị tiếp cận, mà tự nhiên đã trải ra nơi đó
như là một thử thách về sức lực cho những người ham
muốn được biết ? Chúng ta sẽ nghĩ gì về những
người chồng chất những tác phẩm mà họ đã tọc mạch
phá vỡ cánh cửa của các khoa học và đưa vào thánh địa
của chúng một đám ô hợp không xứng đáng lại gần;
trong khi mà đáng mong ước là tất cả những kẻ không
thể tiến xa hơn trong nghề nghiệp văn chương, đã nên
bị chặn lại ngay ở lối vào, và ném mình vào những
nghệ thuật khác có lợi hơn cho xã hội. Kẻ này mà suốt
cả đời sẽ là một kẻ gieo vần tồi, một nhà hình
học thứ cấp, có lẽ sẽ trở thành một người chế
tạo vải tốt. Đã chẳng hề cần đến thầy cho những
người mà tự nhiên đã dành họ làm môn đệ. Những
Verulam, những Descartes và những Newton, những người thầy
của loài người này chính họ đã chẳng hề có thầy,
và những người hướng dẫn nào đã có thể dẫn họ
đến tận nơi mà thiên tài rộng lớn của họ đã mang
họ đi ? Những người thầy tầm thường đã chỉ có thể
thu hẹp lại sự hiểu biết của họ bằng cách siết họ
lại trong năng lực hạn hẹp của mình. Chính bởi những
trở ngại đầu tiên mà họ đã học cách nỗ lực, mà
họ đã luyện tập để băng qua khoảng cách mênh mông mà
họ đã vượt qua. Nếu phải cho phép vài con người giao
phó mình cho nghiên cứu khoa học và nghệ thuật, thì đó
chỉ là dành cho những người cảm thấy có đủ sức
mạnh để bước đi một mình trên dấu vết của chúng,
và vượt lên trước chúng. Chính là thuộc về số nhỏ
những người này việc xây lên những tượng đài vinh
quang của trí tuệ con người. Nhưng nếu ta muốn rằng
không có điều gì vượt cao hơn thiên tài của họ, thì
cần phải là không có gì vượt cao hơn hy vọng của họ.
Đó là sự động viên duy nhất mà họ cần. Tâm hồn tỷ
lệ thuận một cách vô cảm với những đối tượng
chiếm giữ nó, và chính là những dịp may lớn sẽ tạo
ra những vĩ nhân.
--------------------------------------------------------
Mais
si le progrès des sciences et des arts n'a rien ajouté à notre
véritable félicité; s'il a corrompu nos moeurs, et si la
corruption des moeurs a porté atteinte à la pureté du goût, que
penserons-nous de cette foule d'auteurs élémentaires qui ont écarté
du temple des Muses les difficultés qui défendaient son abord, et
que la nature y avait répandues comme une épreuve des forces de
ceux qui seraient tentés de savoir? Que penserons-nous de ces
compilateurs d'ouvrages qui ont indiscrètement brisé la porte des
sciences et introduit dans leur sanctuaire une populace indigne d'en
approcher; tandis qu'il serait à souhaiter que tous ceux qui ne
pouvaient avancer loin dans la carrière des lettres, eussent été
rebutés dès l'entrée, et se fussent jetés dans arts utiles à la
société. Tel qui sera toute sa vie un mauvais versificateur, un
géomètre subalterne, serait peut-être devenu un grand fabricateur
d'étoffes. Il n'a point fallu de maîtres à ceux que la nature
destinait à faire des disciples. Les Vérulam, les Descartes et les
Newton, ces précepteurs du genre humain n'en ont point eu eux-mêmes,
et quels guides les eussent conduits jusqu'où leur vaste génie les
a portés? Des maîtres ordinaires n'auraient pu rétrécir leur
entendement en le resserrant dans l'étroite capacité du leur. C'est
par les premiers obstacles qu'ils ont appris à faire des efforts, et
qu'ils se sont exercés à franchir l'espace immense qu'ils ont
parcouru. S'il faut permettre à quelques hommes de se livrer à
l'étude des sciences et des arts, ce n'est qu'à ceux qui se
sentiront la force de marcher seuls sur leurs traces, et de les
devancer. C'est à ce petit nombre qu'ils appartient d'élever des
monuments à la gloire de l'esprit humain. Mais si l'on veut que rien
ne soit au-dessus de leur génie, il faut que rien ne soit au-dessus
de leurs espérances. Voilà l'unique encouragement dont ils ont
besoin. L'âme se proportionne insensiblement aux objets qui
l'occupent, et ce sont les grandes occasions qui font les grands
hommes.
Aucun commentaire:
Enregistrer un commentaire