Về đức hạnh

Tôi tạm dừng dịch bài Luận về bất bình đẳng, vì nhiều lý do, một trong những lý do ấy là tôi quyết định suy tư về đức hạnh. Điều ấy lại càng thôi thúc khiến tôi quyết tâm dịch Rousseau, vì ngài luôn tin chắc và khẳng định rằng mình là một "người bạn của đức hạnh". Như vậy tôi sẽ chuyển sang dịch bài "Luận về khoa học và nghệ thuật", là một tiểu luận đã giành giải thưởng của Viện hàn lâm Dijon năm 1750, mở đầu cho sự nghiệp viết lách lỗi lạc của Rousseau. Trong bài luận ấy, Rousseau đã tỏ ra xứng đáng là người bảo vệ nhiệt thành đức hạnh, - mà theo ông nó đảm bảo cho hạnh phúc nguyên thuỷ của loài người, tức là sự bất tri (l'ignorance) - chống lại khoa học và nghệ thuật, vốn chịu trách nhiệm trong việc làm tha hóa đức hạnh. Mặc dù nó không lưu truyền hậu thế bằng "Luận về bất bình đẳng" hay "Dân ước"... nhưng nó mang vẻ quyến rũ đặc biệt của một tác phẩm kết hợp cả trí tuệ và trái tim, vào đúng khoảnh khắc mà tác giả quyết định từ bỏ tuổi ngây thơ, và như thế, nó mang hơi thở của một tài năng bắt đầu hé nở.

Tôi sẽ dịch hết bài luận này, vì nó không dài lắm, khoảng 25 trang. Và cũng vì tôi hy vọng nó sẽ hợp với độc giả của ta, vốn là những chiến sĩ trên mặt trận bảo vệ đức hạnh, sống chết vì nó, từ đời này sang đời khác. Ngay cả khi mọi người đều bận tối mặt vì miếng cơm manh áo, thì họ vẫn luôn cố gắng dành thời gian và năng lượng để truy kích và tiêu diệt kẻ thù của đức hạnh. Tôi cũng đồng ý với Rousseau là khoa học và nghệ thuật có ích gì, khi mà, càng học nó, người ta lại càng khao khát sự bất tri. Điều đó thể hiện không ngừng quanh ta, ví dụ như việc càng học, ta lại càng muốn dạy người khác những điều mà ta không biết. Trí thức muốn dạy các nhà khoa học làm chính trị, luật sư, vốn hành cái nghề đòi hỏi sự vô cảm tuyệt đối, muốn dạy cho nhà nghiên cứu văn học cách tìm cảm xúc, họa sĩ muốn dạy thi sĩ làm thơ, còn những người thực sự mang danh nhà thơ thì vốn xuất thân từ nghề bổ củi... và cuối cùng, là tất cả mọi người dường như đều chỉ muốn bịt miệng không cho người khác nói.

A Rousseau, ngài mới gợi lên nhiều tư tưởng và cảm xúc làm sao !!