Nguyễn An Ninh dịch "Dân ước" của Rousseau (1)

 

(Nguyễn An Ninh, Cao vọng của bọn Thanh-niên An-nam - Dân ước, NXB Xưa-nay, Saigon, 1926)

-----------------------------------------------------------------------

-->

Dân-ước

(dịch của J.J. Rousseau)

Muốn sắp đặt cho một làng người thì phải do theo tánh tình tự-nhiên của người đương lúc ấy. Còn làm luật-pháp thì phải do theo người, tính sắp-đặt sao cho xã-hội được lợi-ích lớn hơn hết. Tôi muốn tìm cho ra coi trong xã-hội này có cái luật-pháp nào là chánh, công-đúng và chắc-chắn không. Trong khi suy-xét, thì tôi cứ lấy hai điều này làm mực : một, là cái nhơn-quyền, hai, là sự lợi-ích chung, đặng cho sự công-bình với sự lợi-ích chung nó hòa với nhau.

Tôi tưởng không cần phải chỉ ra rằng cái đề-mục của tôi là trọng hệ thế nào. Có kẻ muốn hỏi tôi vậy chớ tôi là vua-chúa hay là có quyền làm luật cho một đoàn dân dùng, mà luận về quốc-sự. Tôi không phải vua-chúa hay là người làm luật. Nhưng vì tôi không phải vua-chúa hay là người làm luật, nên tôi phải viết về quốc-sự. Nếu tôi là vua-chúa hay là người làm luật, thì tôi không cần phải mất thì giờ mà luận điều phải làm; vì một, là tôi làm thành ngay cái ý của tôi, hai, là tôi nín.

Tôi là dân của một nước tự-chủ. Dẫu lời nói của tôi không có can hệ với việc chung trong dân cho mấy, vì tôi được phép tuyển-cử thì tôi phải rõ biết việc chung trong nước. Vui thay ! mỗi khi tôi suy-xét về các cách trị-quốc thì tôi lại tìm ra được nhiều lẽ nó buộc tôi thương nước tôi thêm.

(Còn tiếp)

-------------------------------------------------------------------------------------------------------

Du Contrat Social

OU

Principes du Droit Politique

foederis aequas
Dicamus leges.
(Enéide XI)

AVERTISSEMENT

Ce petit traité est extrait d'un ouvrage plus étendu, entrepris autrefois sans avoir consulté mes forces, et abandonné depuis longtemps. Des divers morceaux qu'on pouvait tirer de ce qui était fait celui-ci est le plus considérable, et m'a paru le moins indigne d'être offert au public. Le reste n'est déjà plus.


LIVRE PREMIER

Je veux chercher si dans l'ordre civil il peut y avoir quelque règle d'administration légitime et sûre, en prenant les hommes tels qu'ils sont, et les lois telles qu'elles peuvent être. Je tâcherai d'allier toujours dans cette recherche ce que le droit permet avec ce que l'intérêt prescrit, afin que la justice et l'utilité ne se trouvent point divisées.
J'entre en matière sans prouver l'importance de mon sujet. On me demandera si je suis prince ou législateur pour écrire sur la Politique? Je réponds que non, et que c'est pour cela que j'écris sur la Politique. Si j'étais prince ou législateur, je ne perdrais pas mon temps à dire ce qu'il faut faire; je le ferais, ou je me tairais.
Né citoyen d'un Etat libre, et membre du souverain, quelque faible influence que puisse avoir ma voix dans les affaires publiques, le droit d'y voter suffit pour m'imposer le devoir de m'en instruire. Heureux, toutes les fois que je médite sur les gouvernements, de trouver toujours dans mes recherches de nouvelles raisons d'aimer celui de mon pays!

(à suivre)