Người đối với người thì
Trời không có cho người có quyền gì với người cả.
Còn cường-lực thì không sanh ra quyền-pháp được. Vậy
thì quyền-phép chỉ còn có ở nơi sự giao-kết (của con
người hợp nhau mà lập ra xã-hội) mà ra thôi.
Anh Grotius có nói : "Nếu mỗi
người được phép trao cái tự-do của mình cho kẻ khác
thì sao một đoàn dân lại không được phép trao cái
tự-do của mình cho một anh chúa ?" Trong câu nầy có
nhiều tiếng phải giải ra cho rõ ràng. Nhưng đây ta chỉ
bắt tiếng "trao" mà thôi. Trao là cho, hay là bán.
Mà người làm tôi-mọi cho kẻ khác thì không phải cho
đứt mình cho kẻ khác; nó chỉ bán mình đặng nuôi mình
mà thôi. Một đoàn dân thì nó lại bán mình làm chi ? Có
vua-chúa nào nuôi dân no cơm ấm áo hay là dân phải nuôi
vua-chúa ? Mà lại như theo lời của anh Rabelais, thì
vua-chúa ăn có phải là ít đâu. Nếu vậy dân đã giao
mình cho chúa đặng nhờ chúa lấy luôn hết của-cải nữa
sao ? Tôi không biết vậy chớ dân còn chút gì là của
mình mà lo giữ ?
Có kẻ nói rằng anh chúa ép đè
dân đặng cho trong nước bình-yên. Tỷ như có thật vậy
đi, thì dân sự dưới tay anh chúa được gì là lợi ?
Túi tham của anh chúa sinh ra giặc nầy giặc kia, lòng tham
của anh chúa rút-rỉa của dân không bao giờ đã,
quan-quyền của chúa làm nhục, hiếp đáp dân. Nước
thái-bình như vậy lợi chi hơn nước loạn rối ? Nếu
cái thái-bình nầy là cái đau đớn khổ sở của dân thì
lại làm sao ? Ở trong ngục cũng thái bình vậy; thái-bình
như vậy là vui sướng không ? Mấy anh Grec xưa bị anh
chằn Cyclope bắt nhốt vào hang chờ ngày ăn thịt, thì
lúc ở trong hang cũng là êm ái vậy.
Nói có người cho không mình cho
kẻ khác, là nói điều vô lý, không thể người trí-thức
nhận là có thật được. Ai làm điều ấy là người
khùng điên, thì việc làm của người khùng điên không
trúng lẽ mà lại cũng không vướng-vấp gì hết. Nếu
một đoàn dân mà làm như vậy, thì đoàn dân ấy là một
đoàn dân điên. Điên mà giao quyền sao được ?
(Còn tiếp)
---------------------------------------------------------------
CHAPITRE IV
DE L'ESCLAVAGE
Puisque aucun homme n'a une autorité naturelle sur son semblable, et puisque la force ne produit aucun droit, restent donc les conventions pour base de toute autorité légitime parmi les hommes.
Si un particulier, dit Grotius, peut aliéner sa liberté et se rendre esclave d'un maître, pourquoi tout un peuple ne pourrait-il pas aliéner la sienne et se rendre sujet d'un roi? Il y a là bien des mots équivoques qui auraient besoin d'explication, mais tenons-nous-en à celui d'aliéner. Aliéner c'est donner ou vendre. Or un homme qui se fait esclave d'un autre ne se donne pas, il se vend, tout au moins pour sa subsistance: mais un peuple pour quoi se vend-il? Bien loin qu'un roi fournisse à ses sujets leur subsistance il ne tire la sienne que d'eux, et selon Rabelais un roi ne vit pas de peu. Les sujets donnent donc leur personne à condition qu'on prendra aussi leur bien? Je ne vois pas ce qu'il leur reste à conserver.
On dira que le despote assure à ses sujets la tranquillité civile. Soit; mais qu'y gagnent-ils, si les guerres que son ambition leur attire, si son insatiable avidité, si les vexations de son ministère les désolent plus que ne feraient leurs dissensions? Qu'y gagnent-ils, si cette tranquillité même est une de leurs misères? On vit tranquille aussi dans les cachots; en est-ce assez pour s'y trouver bien? Les Grecs enfermés dans l'antre du Cyclope y vivaient tranquilles, en attendant que leur tour vînt d'être dévorés.
Dire qu'un homme se donne gratuitement, c'est dire une chose absurde et inconcevable; un tel acte est illégitime et nul, par cela seul que celui qui le fait n'est pas dans son bon sens. Dire la même chose de tout un peuple, c'est supposer un peuple de fous: la folie ne fait pas droit.
(à suivre)
Aucun commentaire:
Enregistrer un commentaire