Nhìn xem Ai Cập, trường học đầu
tiên của vũ trụ, khí hậu màu mỡ đến thế dưới một
bầu trời đồng thau, cái vùng đất nổi tiếng này, nơi
Sesostris xưa kia từ đó ra đi chinh phục thế giới. Nó
trở thành mẹ của triết học và mỹ thuật, và nhanh
chóng sau đó, là cuộc chinh phục của Cambise, rồi của
người Hy Lạp, La Mã, Ả Rập, và cuối cùng là người
Thổ.
Nhìn xem Hy Lạp, xưa kia cư trú
những anh hùng đã hai lần chiến thắng châu Á, một lần
trước thành Troie và lần kia chính trong nhà họ. Văn
chương sinh ra đã còn chưa hề mang tới sự hư hỏng
trong trái tim của cư dân của nó; nhưng sự phát triển
của nghệ thuật, sự tan rã của phong tục tập quán và
cái ách của người Macédonien theo liền sau đó; và Hy Lạp
vẫn luôn thông thái, luôn lạc khoái, và luôn nô lệ,
chỉ còn cảm thấy trong những cuộc cách mạng của nó
những sự thay thầy đổi chủ. Tất cả tài hùng biện
của Demosthène cũng không bao giờ có thể làm hồi tỉnh
một cơ thể mà xa hoa và nghệ thuật đã làm cho suy
nhược.
Chính là vào thời Ennius và
Terence mà thành Rome, được dựng nên bởi một mục đồng,
và làm rạng danh bởi những thợ cày, bắt đầu suy
thoái. Nhưng sau các vị Ovide, Catulle, Martial, và đám đông
tác giả dâm tục này, mà chỉ riêng tên của họ đã
khiến đức khiêm cung pĥải hoảng hốt, thành Rome, xưa
kia là thánh đường của đức hạnh, trở thành sân khấu
của tội lỗi, nỗi hổ nhục của các quốc gia và món
đồ chơi của những kẻ mọi rợ. Cái kinh đô của thế
giới này cuối cùng cũng gục xuống dưới cái ách mà nó
đã áp đặt lên bao dân tộc, và cái ngày lụi tàn của
nó là đêm trước của ngày mà người ta đã tặng cho
một trong những công dân của nó danh hiệu trọng tài của
thị hiếu đẹp.
Tôi sẽ nói gì về cái thủ phủ
này của đế quốc phương Đông, mà bởi vị trí của nó
dường như phải là thủ phủ của toàn thế giới, về
cái nơi nương náu này của khoa học và nghệ thuật bị
xua đuổi khỏi phần còn lại của châu Âu, bởi sự khôn
ngoan hơn là bởi sự mọi rợ. Tất cả những gì đáng
xấu hổ nhất mà đồi trụy và tha hóa có được; những
phản bội, ám sát và hạ độc đen tối nhất; sự hội
tụ của tất cả những tội ác tàn bạo nhất; đó là
những gì dệt nên lịch sử của Constantinople; đó là cái
nguồn tinh khiết từ đó lan tỏa ra những ánh sáng mà
thế kỷ của chúng ta tự vinh danh.
--------------------------------------------------------
Voyez la Grèce, jadis peuplée de héros qui vainquirent deux fois l'Asie, l'une devant Troie et l'autre dans leurs propres foyers. Les lettres naissantes n'avaient point porté encore la corruption dans les coeurs de ses habitants; mais le progrès des arts, la dissolution des moeurs et le joug du Macédonien se suivirent de près; et la Grèce, toujours savante, toujours voluptueuse, et toujours esclave, n'éprouva plus dans ses révolutions que des changements de maîtres. Toute l'éloquence de Démosthène ne put jamais ranimer un corps que le luxe et les arts avaient énervé.
C'est au temps des Ennius et de Térence que Rome, fondée par un pâtre, et illustrée par des laboureurs, commence à dégénérer. Mais après les Ovide, les Catulle, les Martial, et cette foule d'auteurs obscènes, dont les noms seuls alarment la pudeur, Rome, jadis le temple de la vertu, devient le théâtre du crime, l'opprobre des nations et le jouet des barbares. Cette capitale du monde tombe enfin sous le joug qu'elle avait imposé à tant de peuples, et le jour de sa chute fut la veille de celui où l'on donna à l'un de ses citoyens le titre d'arbitre du bon goût.
Que dirai-je de cette métropole de l'empire d'Orient, qui par sa position semblait devoir l'être du monde entier, de cet asile des sciences et des arts proscrits du reste de l'Europe, plus peut-être par sagesse que par barbarie. Tout ce que la débauche et la corruption ont de plus honteux; les trahisons, les assassinats et les poisons de plus noir; le concours de tous les crimes de plus atroce; voilà ce qui forme le tissu de l'histoire de Constantinople; voilà la source pure d'où nous sont émanées les lumières dont notre siècle se glorifie.
Aucun commentaire:
Enregistrer un commentaire